Zwarte bes - Ribes nigrum
Behalve onder de naam 'zwarte bes' is deze fruitsoort ook bekend onder de naam 'zwarte trosbes' of 'cassisbes'. Rauw zijn de zwarte bessen zuur en/of bitter, niet echt lekker om zo te eten dus, maar ze smaken heerlijk als ze verwerkt zijn tot producten zoals jam of gelei.
De struik in winterhard, maar niet wintergroen. De struik staat het liefst in de zon, maar in de halfschaduw gedijt de plant ook goed. De kwaliteit van de oogst wordt hierdoor wel minder.
De zwarte bes is een eenhuizige plant en zelfbestuivend. Wanneer de plant wordt bestoven door insecten, en er kruisbestuiving optreedt, kan dit wel voor een grotere oogst zorgen.
De plant kan erg groot worden, zo'n anderhalve meter hoog en breed. Er zijn echter grotere en kleinere rassen te verkrijgen. De grotere planten kunnen een opbrengst van zo'n 4 à 5 kilo bessen geven. De planten gaan makkelijk tien jaar mee voordat de opbrengst terug loopt.
De beste tijd om zwarte bessen uit de planten is in het vroege voorjaar of in de winter. Er wordt geadviseerd om jonge plantjes terug te knippen op tien centimeter boven de grond, zodat de plant nieuwe jonge scheuten gaat maken. Dat jaar zul je dan geen opbrengst hebben van de plant, want de plant gaat alle energie steken in het maken van nieuwe scheuten.
Ik heb dit niet gedaan bij het bessenplantje dat ik dit jaar heb gekocht, er hangen inderdaad niet erg veel trosjes aan, maar ik wacht rustig af hoe de opbrengst volgend jaar zal zijn en dan zal ik hier opschrijven of het inderdaad handiger is om hem helemaal terug te snoeien, of dat de plant ook een prima opbrengst gaat geven als je hem niet terugsnoeit, maar gewoon zijn gang laat gaan.
Ik heb de plant in een pot gezet in plaats van in de volle grond (zie plaatje rechtsboven), in de hoop dat hij een beetje compact blijft, aangezien ik in de achtertuin niet genoeg ruimte heb voor een grote zwarte bessenplant. Of de plant het goed gaat doen in pot als hij wat groter wordt, dat weet ik niet, maar de plant is nu zo'n vijftig centimeter hoog en dertig centimeter breed en hij lijkt het prima naar zijn zin te hebben.
Zwarte bessen maken in plaats van één stam meerdere grondscheuten, dus het is aan te raden om de plant wat dieper uit de planten dan hij in de pot stond. Zo wordt de wortelontwikkeling beter en gaat de plant meer gezonde grondscheuten maken.
Over het algemeen heeft de zwarte bes niet veel last van ziekten, alleen meeldauw (een schimmel die optreedt bij warm en vochtig weer) komt wel eens voor. Dit is echter te verhelpen door de plant open en luchtig te snoeien. Ook zijn er rassen die wat beter bestand zijn tegen ziekten. De bekendste ziektebestendige rassen zijn 'Ojebyn' en 'Titania'.
De struik in winterhard, maar niet wintergroen. De struik staat het liefst in de zon, maar in de halfschaduw gedijt de plant ook goed. De kwaliteit van de oogst wordt hierdoor wel minder.
De zwarte bes is een eenhuizige plant en zelfbestuivend. Wanneer de plant wordt bestoven door insecten, en er kruisbestuiving optreedt, kan dit wel voor een grotere oogst zorgen.
De plant kan erg groot worden, zo'n anderhalve meter hoog en breed. Er zijn echter grotere en kleinere rassen te verkrijgen. De grotere planten kunnen een opbrengst van zo'n 4 à 5 kilo bessen geven. De planten gaan makkelijk tien jaar mee voordat de opbrengst terug loopt.
De beste tijd om zwarte bessen uit de planten is in het vroege voorjaar of in de winter. Er wordt geadviseerd om jonge plantjes terug te knippen op tien centimeter boven de grond, zodat de plant nieuwe jonge scheuten gaat maken. Dat jaar zul je dan geen opbrengst hebben van de plant, want de plant gaat alle energie steken in het maken van nieuwe scheuten.
Ik heb dit niet gedaan bij het bessenplantje dat ik dit jaar heb gekocht, er hangen inderdaad niet erg veel trosjes aan, maar ik wacht rustig af hoe de opbrengst volgend jaar zal zijn en dan zal ik hier opschrijven of het inderdaad handiger is om hem helemaal terug te snoeien, of dat de plant ook een prima opbrengst gaat geven als je hem niet terugsnoeit, maar gewoon zijn gang laat gaan.
Ik heb de plant in een pot gezet in plaats van in de volle grond (zie plaatje rechtsboven), in de hoop dat hij een beetje compact blijft, aangezien ik in de achtertuin niet genoeg ruimte heb voor een grote zwarte bessenplant. Of de plant het goed gaat doen in pot als hij wat groter wordt, dat weet ik niet, maar de plant is nu zo'n vijftig centimeter hoog en dertig centimeter breed en hij lijkt het prima naar zijn zin te hebben.
Zwarte bessen maken in plaats van één stam meerdere grondscheuten, dus het is aan te raden om de plant wat dieper uit de planten dan hij in de pot stond. Zo wordt de wortelontwikkeling beter en gaat de plant meer gezonde grondscheuten maken.
Over het algemeen heeft de zwarte bes niet veel last van ziekten, alleen meeldauw (een schimmel die optreedt bij warm en vochtig weer) komt wel eens voor. Dit is echter te verhelpen door de plant open en luchtig te snoeien. Ook zijn er rassen die wat beter bestand zijn tegen ziekten. De bekendste ziektebestendige rassen zijn 'Ojebyn' en 'Titania'.
Plant- en oogsttabel
|
Plantinformatie:
Plantafstand:
Normaal - 150 x 150 cm of 100 x 100 cm (afhankelijk van het ras) In leivorm - 70 cm uit elkaar (dit is ook afhankelijk van welke soort leivorm je wilt maken) Standplaats: Zon of halfschaduw (In de halfschaduw is er sprake van kwaliteitsverlies van de oogst) |
Verzorging
Zwarte bessen planten hebben niet veel verzorging nodig, maar stelt wel wat eisen aan de grondsoort. De plant verlangt een voedzame grond en de grond moet water goed kunnen vasthouden, maar moet niet al te nat blijven. De makkelijkste manier om aan deze omstandigheden te voldoen is om een groot plantgat te maken, het plantje daar in te zetten en het plantgat dicht te maken met een combinatie van potgrond en compost.
De verdere verzorging bestaat voornamelijk uit water geven als het droog is (vooral als de plant in een pot staat, want potten drogen snel uit), snoeien en de plant beschermen bij vorst.
Bescherming
Het beschermen bij vorst gaat vooral om de bloemetjes. In het vroege voorjaar, zo rond april, gaat de plant bloeien. Er is dan echter nog kans op de nachtvorst en de bloemen kunnen hier niet goed tegen. Als de bloemen echter doodvriezen, zal de oogst van dat jaar een stuk minder zijn. Houd het weerbericht daarom goed in de gaten en bescherm de plant bij nachtvorst met bijvoorbeeld vliesdoek.
Snoeien
Zwarte bessen bloeien op het hout van vorig jaar. Dit houdt in dat je bij het snoeien niet te veel oud hout moet weghalen. Takken die al ouder zijn dan twee jaar kun je wel weghalen, want daar zal niet veel oogst meer aankomen. De oude en jonge takken zijn vrij makkelijk van elkaar te onderscheiden: de oudere takken hebben een donkerbruine klein, de jongere takken een lichtbruine kleur.
Knip de oude takken zo diep mogelijk in de plant weg. Andere takken die je weg kunt snoeien zijn natuurlijk takken die in de weg zitten.
De beste tijd om te snoeien is na de oogst en anders in de winter.
De plant uitleiden
Als je de plant uit wilt leiden, is het belangrijk dat je de jonge takken, die nu nog buigzamer zijn dan de oude takken, in hun juiste vorm te leiden. De oudere takken kun je wegknippen (mits je daar natuurlijk geen oogst maar aan verwacht). Door de planten uit te leiden kun je ze bijvoorbeeld langs een schutting laten groeien.
Stekken
Zwarte bessen schijn je gemakkelijk te kunnen stekken, ik heb dit echter zelf nog nooit gedaan en heb twee manieren op internet gevonden over het stekken van zwarte bessen. Een vrij eenvoudige manier en een iets ingewikkeldere manier. Ik zal ze hier allebei neerzetten. Eind dit jaar zal ik ook eens wat stekken nemen en ik zal kijken welke manier ik het beste vind werken, dan zal ik dat hier ook neerzetten.
Voor beide manieren heb je eenjarige takken nodig van ongeveer 20 cm lang, deze takken kun je dus gewoon bewaren van het snoeien.
De 'eenvoudige' manier
Knip de onderkant van de stekken schuin af, zodat er een groter oppervlak ontstaat waar wortels aan gemaakt kunnen worden. Zet de stekken in een glas water en ververs het water regelmatig tot de stekken wortels hebben gekregen. Als de stekken eenmaal wortels hebben kunnen ze elk in een eigen potje worden gezet. Zet ze in de vensterbank en geef regelmatig water. Na enkele maanden zijn de stekken sterk genoeg om te worden uitgeplant.
De 'ingewikkeldere' manier
Nou wil ik niet meteen zeggen dat deze manier moeilijk is, maar het vergt iets meer werk dan de vorige manier. Neem weer stekken van ongeveer 20 cm lang en knip de groeitop uit de tak. De beste plek om de stek op lengte te maken is net onder een oog. Vervolgens snij je dat oog met een stukje bast uit de tak. Op het stukje stek moeten drie knoppen overblijven, als het er meer zijn snijd je de laagste knoppen op dezelfde manier weg. Bind ongeveer tien stekken aan elkaar met een elastiekje en kuil ze buiten in de volle grond in. Na de winter steek je de stekken één voor één tot de helft in de grond. Houdt de stekken goed vochtig. In het najaar hebben de stekken genoeg wortels en zullen het al kleine zwarte bessenstruikjes zijn.
Oogst
De oogst valt in juli, maar er zijn wel enkele verschillen in rassen, zo zijn er vroege, middelvroege en late rassen. Knip de rijpe trosjes met een schaar van de plant. Laat de trosjes die nog rode bessen tussen de zwarte bessen hebben aan de plant zitten, tot ook die bessen volledig gerijpt zijn. Zwarte bessen zijn nog ongeveer twee dagen na het oogsten houdbaar. Als je ze langer wilt bewaren kun je ze invriezen. Ze zijn dan nog prima te gebruiken voor het maken van producten zoals jam, gelei of zwarte bessensaus.
Zwarte bessen planten hebben niet veel verzorging nodig, maar stelt wel wat eisen aan de grondsoort. De plant verlangt een voedzame grond en de grond moet water goed kunnen vasthouden, maar moet niet al te nat blijven. De makkelijkste manier om aan deze omstandigheden te voldoen is om een groot plantgat te maken, het plantje daar in te zetten en het plantgat dicht te maken met een combinatie van potgrond en compost.
De verdere verzorging bestaat voornamelijk uit water geven als het droog is (vooral als de plant in een pot staat, want potten drogen snel uit), snoeien en de plant beschermen bij vorst.
Bescherming
Het beschermen bij vorst gaat vooral om de bloemetjes. In het vroege voorjaar, zo rond april, gaat de plant bloeien. Er is dan echter nog kans op de nachtvorst en de bloemen kunnen hier niet goed tegen. Als de bloemen echter doodvriezen, zal de oogst van dat jaar een stuk minder zijn. Houd het weerbericht daarom goed in de gaten en bescherm de plant bij nachtvorst met bijvoorbeeld vliesdoek.
Snoeien
Zwarte bessen bloeien op het hout van vorig jaar. Dit houdt in dat je bij het snoeien niet te veel oud hout moet weghalen. Takken die al ouder zijn dan twee jaar kun je wel weghalen, want daar zal niet veel oogst meer aankomen. De oude en jonge takken zijn vrij makkelijk van elkaar te onderscheiden: de oudere takken hebben een donkerbruine klein, de jongere takken een lichtbruine kleur.
Knip de oude takken zo diep mogelijk in de plant weg. Andere takken die je weg kunt snoeien zijn natuurlijk takken die in de weg zitten.
De beste tijd om te snoeien is na de oogst en anders in de winter.
De plant uitleiden
Als je de plant uit wilt leiden, is het belangrijk dat je de jonge takken, die nu nog buigzamer zijn dan de oude takken, in hun juiste vorm te leiden. De oudere takken kun je wegknippen (mits je daar natuurlijk geen oogst maar aan verwacht). Door de planten uit te leiden kun je ze bijvoorbeeld langs een schutting laten groeien.
Stekken
Zwarte bessen schijn je gemakkelijk te kunnen stekken, ik heb dit echter zelf nog nooit gedaan en heb twee manieren op internet gevonden over het stekken van zwarte bessen. Een vrij eenvoudige manier en een iets ingewikkeldere manier. Ik zal ze hier allebei neerzetten. Eind dit jaar zal ik ook eens wat stekken nemen en ik zal kijken welke manier ik het beste vind werken, dan zal ik dat hier ook neerzetten.
Voor beide manieren heb je eenjarige takken nodig van ongeveer 20 cm lang, deze takken kun je dus gewoon bewaren van het snoeien.
De 'eenvoudige' manier
Knip de onderkant van de stekken schuin af, zodat er een groter oppervlak ontstaat waar wortels aan gemaakt kunnen worden. Zet de stekken in een glas water en ververs het water regelmatig tot de stekken wortels hebben gekregen. Als de stekken eenmaal wortels hebben kunnen ze elk in een eigen potje worden gezet. Zet ze in de vensterbank en geef regelmatig water. Na enkele maanden zijn de stekken sterk genoeg om te worden uitgeplant.
De 'ingewikkeldere' manier
Nou wil ik niet meteen zeggen dat deze manier moeilijk is, maar het vergt iets meer werk dan de vorige manier. Neem weer stekken van ongeveer 20 cm lang en knip de groeitop uit de tak. De beste plek om de stek op lengte te maken is net onder een oog. Vervolgens snij je dat oog met een stukje bast uit de tak. Op het stukje stek moeten drie knoppen overblijven, als het er meer zijn snijd je de laagste knoppen op dezelfde manier weg. Bind ongeveer tien stekken aan elkaar met een elastiekje en kuil ze buiten in de volle grond in. Na de winter steek je de stekken één voor één tot de helft in de grond. Houdt de stekken goed vochtig. In het najaar hebben de stekken genoeg wortels en zullen het al kleine zwarte bessenstruikjes zijn.
Oogst
De oogst valt in juli, maar er zijn wel enkele verschillen in rassen, zo zijn er vroege, middelvroege en late rassen. Knip de rijpe trosjes met een schaar van de plant. Laat de trosjes die nog rode bessen tussen de zwarte bessen hebben aan de plant zitten, tot ook die bessen volledig gerijpt zijn. Zwarte bessen zijn nog ongeveer twee dagen na het oogsten houdbaar. Als je ze langer wilt bewaren kun je ze invriezen. Ze zijn dan nog prima te gebruiken voor het maken van producten zoals jam, gelei of zwarte bessensaus.